اعوذ بالله من الشیطان الرجیم، بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله رب العالمین بعدد ما أحاط به علمه، الهی انطقنی بالهدی و الهمنی التقوی
۱- تلاش برای کسب و کار
برای رسیدن به دنیا، هم کار و تلاش، هم امید و دعا و هم کنترل و نظارت، مطرح است و همه باید با هم باشد تا به نتیجه مطلوب برسیم. مثلاً: حدیث داریم که: اگر کار و تلاش نکنیم دعای ما هم مستجاب نمی‌شود.
طنز: دانش آموزی که برای روز امتحان و آزمون تلاش نکرده بود و آمادگی نداشت، در باره سؤالی که مثلاً: کوه هیمالیا و اقیانوس اطلس کجاست؟. جابجا نوشته و جواب داده بود. بعد دعا میکرد که خدایا! این اقیانوس اطلس و کوه هیمالیا را جابجا کن تا جواب من در سؤال امتحانی درست و صحیح شود.
قرآن میفرماید: «وَ أَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسانِ إِلَّا ما سَعى» (نجم/۳۹) ، (و اينكه براى انسان جز آنچه تلاش كرده، (بهره ديگرى) نيست.).و یا میفرماید: «فَانْتَشِرُوا» (جمعه/۱۰) ، یعنی؛ برای رسیدن به دنیا و معاش و روزی باید تلاش کرد.
البته! همراه با تلاش، درخواست از خدا و دعا هم داشته باشیم. قرآن از قول حضرت موسی (ع) میفرماید
« رَبِّ إِنِّي لِما أَنْزَلْتَ إِلَيَّ مِنْ خَيْرٍ فَقِيرٌ» ، (قصص/۲۴) ، ( پروردگارا! همانا من به هر خيرى كه تو برايم بفرستى نيازمندم.).
و یا حضرت عیسی (ع) از خدا رزق و روزی را درخواست میکند که:
«اللَّهُمَّ رَبَّنا أَنْزِلْ عَلَيْنا مائِدَةً … وَ ارْزُقْنا وَ أَنْتَ خَيْرُ الرَّازِقِينَ «مائده/۱۱۴» ، ( خداوندا، پروردگارا! مائدهاى ( غذایی ) از آسمان بر ما فرو فرست… و ما را روزى ده كه تو بهترين روزى دهندگانى.).
۲- حلال‌بودن روزی
امام سجاد (ع) از خدا میخواهد: «اللَّهُمَّ أَغْنِنِي بِحَلَالِكَ عَنْ حَرَامِكَ» ، ( خدایا! مرا با روزی حلال از حرام بی نیازم گردان.). آری! خداوند رزق و روزیِ همه را، از راه حلال اندازه‌گیری فرموده است. آنها که دست به حرامخواری، میزنند، سهم حلالشان را کم میکند. قیامت هم گرفتار حساب و کتاب میشوند. در دعا داریم «و رزقاً حلالا» . روزی حلال.
از آیات و روایات استفاده میشود که: خداوند هستی را برای بشر و انسان را هم برای اینکه برای تکامل، در راه خدا حرکت کرده و بنده خدا باشد. بهترین بندگی هم نماز است. باز در سجده نماز هم از خدا برای خود و خانواده، روزی حلال طلب میکنیم. «و ارزق لی و لعیالی» .
۳- نگاه نادرست به ثروت
سؤال: اینکه قرآن میفرماید: « كَلَّا إِنَّ الْإِنْسانَ لَيَطْغى * أَنْ رَآهُ اسْتَغْنى .» ، (علق/۶و۷) ، یعنی؛ مالاندوزی سبب طغیان انسان میشود. کمونیست‌ها هم همین را می‌گفتند که : سرمایه‌داری عامل زور است. لذا نباید سرمایه نزد فرد یا افرادی متمرکز شود. باید سرمایه و ثروت، در اختیار دولت باشد. آیا صحیح است؟.
جواب: قرآن میفرماید: «أَنْ رَآهُ اسْتَغْنى» یعنی؛ اگر انسان خودش را پولدار احساس کند. نفرموده است که: انسان طغیان میکند اگر پولدار باشد. ممکن است کسی سرمایهدار هم باشد ولی آن را از خود نداند. قرآن میفرماید: مثلِ حضرت سلیمان (ع) که نسبت به همه دارایی و زور و قدرتش میگفت: «هَذَا مِنْ فَضْلِ رَبِّي» (نمل، ۴۰) ( اینها از من نیست،) از فضل خداست.).
اما به عکس آنچه طغیان و سرکشی میآورد مثلِ قارونِ سرمایه دار است که میگفت: «إِنَّما أُوتِيتُهُ عَلى عِلْمٍ عِنْدِي» (قصص، ۷۸) ، ( قارون در جواب) گفت: همانا اين (ثروت فراوان) به واسطه دانشى كه نزد من است،). سواد، تخصص، تحصلات دانشگاهی و تدبیر و برنامه ریزیِ خودم هست.
۴- آسیبهای رسیدن به دنیا؛
الف: دنیا و مالاندوزی سبب میشود که ما بخواهیم دیگران را مسخره و تحقیر کرده و به بردگی و بیگاری بکشانیم. قرآن میفرماید: «وَيْلٌ لِكُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ * الَّذِي جَمَعَ مالًا وَ عَدَّدَهُ » (۱) ، ( واى بر هر عيب جوى طعنه زن.آنكه مالى جمع كرد و شمارهاش كرد. (همزه/۱و۲)
ب: و از طرفی هم دنیا و مالاندوزی، سبب غفلت و طغیان انسان میشود: «فَأَمَّا مَنْ طَغى،وَ آثَرَ الْحَياةَ الدُّنْيا» (نازعات/۳۷ و ۳۸) ، ( امّا هركه سركشى كرده، و زندگى پست دنيا را (بر آخرت) برگزيده.).
و در آیه دیگر میفرماید: ریشه طغیان انسان آن است که خودش را بی نیاز پندارد: « كَلَّا إِنَّ الْإِنْسانَ لَيَطْغى * أَنْ رَآهُ اسْتَغْنى .» ، (علق/۶و۷) ، ( نه چنين است (كه مىپندارند). بىگمان آدمى طغيان مىكند. چون خود را بىنياز مىبيند.).
ج : یکی از آفات و آسیبهای مال دنیا و دلبستگیِ به آن، آن است که انسان را از قیامت غافل میکند: «يَعْلَمُونَ ظاهِراً مِنَ الْحَياةِ الدُّنْيا وَ هُمْ عَنِ الْآخِرَةِ هُمْ غافِلُونَ» (روم/۷) ، (مردم) فقط ظاهرى از زندگى دنيا را مىشناسند، و آنان از آخرت غافلند.).
در آیه دیگر میفرماید: « أَ رَضِيتُمْ بِالْحَياةِ الدُّنْيا….» (توبه/۳۸) ،( سنگين و زمينگير مىشويد؟ آيا به جاى آخرت، به زندگى دنيا راضى شدهايد؟ پس بدانيد بهرهى زندگى دنيا در (برابر) آخرت، جز اندكى نيست.).
«متاع الدنیا قلیل» دنیا کم و کوچک است. امیرالمؤمنین (ع) میفرماید: قیمت تو بهشت است، خودت را به دنیا نفروش.
و در دعا میخوانیم: «خاب الوافدون على غيرك و خسر المتعرضون الا لك» باختند كسانى كه با غیر خدا رفیق شدند. و خسارت کردند آنهایی که به غیر خدا پناه بردند.
در روایت داریم: «حُبُ الدُّنْيَا رَأْسُ كُلِّ خَطِيئَة» (كافي، ج ۲، ص ۳۱۶) ریشه خطاها و بدیها دوستی و دلبستگی به دنیا است.
د: آسیب دیگر آنکه انسان با رسیدن به مال و سرمایه دنیا مغرور شود. قرآن میفرماید: «أَنْ كانَ ذا مالٍ وَ بَنِينَ، إِذا تُتْلى عَلَيْهِ آياتُنا قالَ أَساطِيرُ الْأَوَّلِين» (قلم/۱۴ و ۱۵) ، (تمام اين زشتى هابه خاطر آن است كه او داراى مال فراوان و فرزندان نيرومند است. هرگاه آيات ما بر آنان تلاوت شود، گويند: افسانههاى پيشينيان است.).
پس دنیا خوب است به شرطی که انسان از مسیر صحیحش (حلال،) بدست آورده و طغیان و سرمستی نکند.
یکی از خطرات و مغرور شدن، آن است که دنیا در نظر انسان، جلوه کند: «زُيِّنَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا الْحَياةُ الدُّنْيا» (بقره/۲۱۲) ، ( زندگیِ دنیا برای کفار جلوه و زیبایی و زرق و برق دارد.
البتّه! اين همه هشدار به خاطر كنترل مردم دنياگراست و آنچه در آيات و روايات انتقاد شده، از دنياپرستى، آخرت فروشى، غافلشدن، سرمست شدن و حقّ فقرا را ندادن است، ولى اگر افرادى در چهارچوب عدل و انصاف سراغ دنيا بروند و از كمالات ديگر و آخرت غافل نشوند و حقّ محرومان را ادا كنند و در تحصيل دنيا يا مصرف آن ظلم نكنند، اين گونه مال و دنيا فضل و رحمت الهى است.
خدایا! ما را از راه حلال تأمین فرما. «والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته»
سؤالات مسابقه:
۱- آیه ۱۰ سوره جمعه، به چه امری سفارش میکند؟
۱) تلاش برای کسب معاش
۲) شرکت در نماز جمعه
۳) کسب و کار قبلا از نماز جمعه
۲- آیه ۱۱۴ سوره مائده، به کدام دعای حضرت عیسی اشاره دارد؟
۱) دعا برای هدایت مردم
۲) دعا برای نزول رزق الهی
۳) دعا برای نابودی دشمنان
۳- آیات اولیه سوره‌ی همزه به کدام یک از عوامل تحقیر و تمسخر دیگران اشاره میکند؟
۱) خودبرتربینی
۲) مال‌اندزوی
۳) حسادت
۴- در سوره علق، ریشه‌ی طغیان انسان، چه امری معرفی شده است؟
۱) غنی بودن
۲) خود را غنی دیدن
۳) خدا را ندیدن
۵- در قرآن، کدام آسیب برای کسب مال دنیا مطرح شده است؟
