پیروی از علم، نه ظن و گمان
موضوع: پیروی از علم، نه ظن و گمان
تاريخ پخش: ۹۹/۰۹/۲۰
عناوین :
۱- جایگاه علم و آگاهی
۲- پیام گردشگری؟
۳- پیروی از کدام سنت و راه؟
۴– خطر قضاوت عجولانه
۵- اشک، قسم و ایمان دروغین
۶- خطر اعتماد نابجا
اعوذ بالله من الشیطان الرجیم، بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله رب العالمین بعدد ما أحاط به علمه، الهی انطقنی بالهدی و الهمنی التقوی
۱- جایگاه علم و آگاهی
قرآن میفرماید: «وَ لا تَقْفُ ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ كُلُّ أُولئِكَ كانَ عَنْهُ مَسْؤُلًا» (سوره اسراء آیه ۳۶،)
(و از آنچه به آن علم ندارى پيروى مكن، چون گوش و چشم و دل، همهى اينها مورد بازخواست قرار خواهد گرفت.)
یک زندگی خداپسندانه، ارزشمند و سعادتمندانه باید بر اساس محور علم و آگاهی باشد، نه حدس، زودباوری، شایعه، توهم، خیال و اَمثال اینها. چون ما در خلقت الهی یک موجود مسئول و پاسخگو هستیم.
آری! بسیاری از ناملایمات، فتنهها و مشکلات براساس توهمات، حدس و باور غلط، شیطنت، قضاوتهای غلط و سوء ظنها و اقدامات به دون تحقیق و بررسی بوجود میآید. و به عکس و با توجه به این آیه از قرآن، با علم و آگاهی و تحقیق و بررسی، جامعه در برابر فریب‌ها و تقلیدهای کورکوانه و خطاها بیمه میشود.
ما چهار رقم تقلید داریم؛ یک رقم از آنها صحیح و بقیه غلط است؛
الف): تقلید عالم از عالم غلط است.
ب): تقلید عالم از جاهل هم غلط است.
ج): جاهل از جاهل، هم غلط است.
د): تقلید جاهل از عالم است. صحیح و عاقلانه است. البته آن هم نه هر عالمی. چون ممکن است به اسم روانشناس، کارشناس و مشاور، بخاطر عقیده‌ای که به خدا و قیامت و احکام الهی ندارد. راهنمایی و مشاوره غلط به انسان بدهد. لذا در تقلید جاهل از عالم، فرمودهاند: عالمی که متدین، متقی و دلسوز باشد.
پس خوش‌بینی بی‌جا، زودباوری و دیرباوری هم ممنوع است. زودباوری نشان دهنده سادگی و دیرباوری هم نشان دهنده، لجاجت و سوء ظن است.
۲- پیام گردشگری؟
اگر قرآن میفرماید: «سِيرُوا فِي الْأَرْض» (نمل/۶۹) ، در زمین گردش کنید. یعنی؛ بروید پند و عبرت بگیرید و تاریخ گذشتگان را بررسی کنید تا بفهمید عوامل سقوط و یا پیشرفت و عزتشان چه بوده است؟. میراثهای فرهنگی هم به خودی خود ارزش ندارد. بلکه باید به نسل آینده پیامهای سازنده، علم و تجربه بدهد.
۳- پیروی از کدام سنت و راه؟
قرآن میفرماید: « أُولئِكَ الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ فَبِهُداهُمُ اقْتَدِهْ …» (انعام/۹۰» ، (آنان كسانىاند كه خداوند هدايتشان كرده، پس به هدايت آنان اقتدا كن.).
خداوند در آیهای دیگر خطاب به پیامبر اکرم(ص) میفرماید: «شَرَعَ لَكُمْ مِنَ الدِّينِ ما وَصَّى بِهِ نُوحاً وَ الَّذِي أَوْحَيْنا إِلَيْكَ وَ ما وَصَّيْنا بِهِ إِبْراهِيمَ وَ مُوسى وَ عِيسى…» ، (شوری/۱۳،) از (احكام) دين آنچه را به نوح سفارش كرد، براى شما (نيز) مقرّر داشت و آنچه به سوى تو وحى كرديم و آنچه ابراهيم و موسى و عيسى را بدان سفارش نموديم.).
آری! پیامبر (ص) هم در حقیقت به راه و روش و مکتب پیامبران گذشته اقتدا کردن و در جهت تکمیل همان راه است. یعنی؛ شما هم از راه و روش انبیاء و سنت خوب گذشتکان را اقتدا و پیروی کنید.
البته! در اقتدا و پیروی از راه خوبان، انسان باید از استعدادهای خدادای و ابتکارات خود هم استفاده کند تا بتواند برای دیگران راهنما باشد.
در حقیقت طبق رهنمود قرآن همه ما باید از خدا بخواهیم که:
« الَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنا …. وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقِينَ إِماماً» (فرقان/۷۴) ،و كسانىاند كه مىگويند: پروردگارا! …مارا پيشواى پرهيزگاران قرار ده.).
*خاطره تاریخی؛
امام (ع) به خانه فردی که خانه‌اش کوچک است. فرمود: شما که سرمایه و دارایی خوب است چرا چنین خانهای؟. گفت: چون خانه پدری و اجدادی من است نمیخواهم آن را از دست بدهم. یادگاری از آنها است. حضرت(ع) ناراحت شد که آنها پول و امکانات نداشتهاند، تو که داری، چرا خانوادهات در سختی و مشقّت باشند؟!.
۴- خطر قضاوت عجولانه
قضاوت عجولانه، داوری و قضاوت بدون علم و آگاهی و تحقیق است.
* خاطره قرآنی؛ شخصی آمد خدمت پیامبر که من یک گوسفند دارم و برادرم ۹۹ گوسفند. به من میگوید: این یک گوسفند را هم به من بده تا گوسفندان من ۱۰۰ تا بشود. فوری و بدون تحقیق فرمود: او با این تقاضایش در حق تو ظلم کرده است: «لقد ظلمک» . از جانب خدا به او الهام شد که تو باید حرف آن برادر و آن طرف شکایت را هم بشنوی بعد از آن داوری و قضاوت کنی!.
لذا قرآن میفرماید: « وَ لا تَقْفُ ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ …» (سوره اسراء آیه ۳۶،) » ، چیزی را که علم نداری پیروی نکن، دنبال نکن.
۵- اشک، قسم و ایمان دروغین
برادران یوسف(ع) بعد از آنکه با پدر خدعه و حیله کردند که ما برادرمان یوسف را برای تفریح و ورزش میخواهیم به صحرا ببریم. اما او را به چاه انداختند. خواستند ذهن پدر را از این خیانت، منحرف کنند: «وَ جاؤُ أَباهُمْ عِشاءً يَبْكُونَ» (یوسف/۱۶) شبانه و گریه کنان به نزد پدر آمده و ادعا کردند که گرگ او را خورده است. آری! این گریه و اشکش قلابی است.
در آیه دیگر میفرماید: « اتَّخَذُوا أَيْمانَهُمْ جُنَّةً فَصَدُّوا عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ …» ،(مجادله/۱۶). (سوگندهايشان را سپر ساختند و مردم را از راه خدا بازداشتند.).
پس « اَیمان» از « یَمین» و به معنای قسم خوردن و و بعضی اشک و قسم قلابی را سپر و سرپوش قرار داده و باعث انحراف دیگران میشوند.
* داستان قرآنی؛ عدهای از علمای یهود، برای اینکه یهودیان گرایش به اسلام پیدا نکنند، توطئه و حیله کردند، که به صورت ظاهر صبح، اعلام کنند که ما به اسلام ایمان آوردهایم و فردای آن روز اعلام کنند که ما دست از ایمان به اسلام برداشته و برگشته و یهودی هستیم. این حرکت به عقیده آنها دو فایده دارد؛
الف) : مسلمان‌ها نسبت به دینشان، اسلام سست شده و شبهه میکنند که چطور علمای یهودی برگشتند لابد ما بر حق نیستیم ب) : یهودی‌ها هم دیگر میل به اسلام آوردن و مسلمان شدن نمی‌کنند. می‌گویند: زمانی که باسوادان و دانشمندان ما مسلمان شده و برگشتند. پس ما بر حق هستیم. پس ایمان آوردن موقتی علمای یهود به اسلام، توطئه، موقتی و دروغ بود.
۶- خطر اعتماد نابجا
شبکه های اینترنتی و اجتماعی، امروزه گرچه قابل استفادههای خوب و مفید هستند، اما از جهتی هم خیلی خطرناک هستند. بسیاری از مطالب و اخبار آنها قابل احتیاط و تأمل و لازم به تحقیق و بررسی و علم پیدا کردن به آنها است. چه بسا مطالبی که ایمان، تقوا و اخلاق و آبروی اجتماعی و افراد را نشانه میرود و لذا در اینباره هم باز باید به این کلام الهی و آیه از قرآن استدلال کنیم که میفرماید؛
«وَ لا تَقْفُ ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ» . یعنی: چیزی را که یقین و علم نداری دنبال نکرده، ترتیب اثر و عمل نده. مواظب و گوش و چشم و زبانت باش. چون انسان در برابر اعمال و رفتارش مسئول است و باید پاسخگو باشد.
* داستان تاریخی؛ شخصی به خدمت امام معصوم(ع) رسیده و سؤال کرد که” من زمانی که به دستشویی میروم از خانه همسایه صدای موسیقی، رقص و آواز میشنوم. چون خودم که اقدام نکردهام به اجرای این برنامه آیا اشکالی دارد؟.
حضرت(ع)به همین آیه فوق استدلال فرموده ه ما درمقابل چشم وگوش وزبان خود،مسئول وپاسخگو هستیم.
حدیث داریم: «القلب حرم الله لا تدخلوا حرم الله غیر الله» ، یعنی؛ قلب حَرَم خداست اجازه ورود غیر خدا را به قلب ندهید.
خدایا! تو را به حق محمد و آل محمد به ما توفیق عمل به احکام اسلام را عنایت فرما.
«والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته»
«والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته»
«سؤالات مسابقه»
۱- آیه ۳۶ سوره اسراء، از چه کاری نهی می‌کند؟
۱) پیروی از حدس و گمان
۲) پیروی از دانشمندان غیر مسلمان
۳) پیروی از علم غیردینی
۲- کدام نوع تقلید و پیروی درست است؟
۱) تقلید عالم از جاهل
۲) تقلید جاهل از عالم
۳) تقلید عالم از عالم
۳- آیه ۹۰ سوره انعام، به چه امری اشاره دارد؟
۱) عدم پیروی از نیاکان
۲) پیروی از سنت‌های خوب گذشتگان
۳) پیروی از عالمان و دانشمندان
۴- قرآن، به کدام یک از ابزار فریب مردم اشاره کرده است؟
۱) اشک و گریه قلابی
۲) قسم قلابی
۳) هر دو مورد
۵- دستور قرآن به سیر در زمین و جهانگردی، برای چه هدفی است؟
۱) تفریح و سیاحت
۲) رونق اقتصادی
۳) کسب پند و عبرت